географиялық координаттар

(Географические координаты)

жер бетіндегі кез келген нүктенің экватор мен Гринвич меридианына қатысты орнын анықтайтын бұрыштық шамалар. Ол географиялық ендік және географиялық бойлық деп аталады. Топографиялық карталарда меридиандар мен параллельдердің сызықтары парақтардың ішкі жақтаулары қызметін атқарады. Картаның ішкі жақтауының бұрыштарында меридиандардың бойлығы мен параллельдердің ендігін құрайтын жақтары жазылады. Сыртқы және ішкі жақтаулардың арасында минуттық жақтау беріліп кесінділерге бөлінген, сәйкестігі бір минутқа тең карталар масштабы 1:10000 — 100000. Әрбір минуттық кесінді нүктелермен алты теңдей бөлікке бөлшектенген. Топографиялық картаның ішінде меридиандар мен параллельдер жүргізілмейді. Сондықтан да ендік нүктелерін анықтау үшін ол арқылы параллель жүргізу қажет, яғни батыс және шығыс жақтаулар жақтарындағы минут шкаласында бір атаулы бөлшектерді біріктіретін түзуді, сонан соң осы шкала-лардың біреуі бойынша ендікті есептейді. Бұл кезде парақ бойына параллель жүргізу қажет емес, тек ендік есептеуі жүргізілетін минут шкаласымен қиылысу нүктесін қысқа штрихтармен белгілеп шығу қажет. Бойлық нүктесі де осыған ұқсас анықталады. Бұл кезде жақтаудың солтүстік және оңтүстік жақтарындағы минут шкалаларын пайдаланады. Г.к. бойынша картаға нүктелер түсіру үшін кері есепті шығарады. Жақтаудың батыс және шығыс жақтарында ендік нүктеле-рінің сызықшаларымен, солтүстік және оңтүстік жақтары бойлықпен белгіленеді, алынған қарама-қарсы таңбалар арқылы түзу сызықтар жүргізіледі. Осы сызықтардың қиылысуы ізделінетін нүктенің орнын анықтайды.